(Opmerking: de juiste spelling van zijn naam is N'komo, maar we gebruiken Nkomo op deze website omdat bijna al het gepubliceerde materiaal de verkeerde spelling gebruikt.)
Willem Frederik Nkomo werd in 1915 geboren in het landelijke dorpje Makapanstad, ten noorden van Pretoria, als vijfde kind in een gezin van elf. Hij was de zoon van een methodistische predikant, Abraham Nkomo. Nadat hij in 1937 was afgestudeerd aan het Healdtown Institute nabij Fort Beaufort in de Oost-Kaap, studeerde hij voor een B Sc-graad aan het South African Native College (Fort Hare). Hij behaalde ook zijn BA-graad aan de Universiteit van Zuid-Afrika (UNISA), gevolgd door een graad in geneeskunde aan de Universiteit van Witwatersrand, waar hij de eerste Afrikaan was die werd gekozen in de Students' Representative Council.
Ondanks jaren van briljante studie werd hij afgewezen in alle ziekenhuizen waar hij solliciteerde. Bitter gefrustreerd sloot hij zich aan bij het Afrikaans Nationaal Congres (ANC) en voerde hij agressief campagne voor de rechten van zwarte mensen.
In 1944 was Nkomo een van de oprichters van de African National Congress Youth League. Hij werd de eerste president. 'Ik vocht toen niet', schreef hij, 'voor een verenigd Afrika waarin alle rassen gelukkig konden samenleven, maar ik stelde me een Afrika voor waarin alleen de Afrikaan het recht kreeg om te regeren. Ik had het gevoel dat we de Afrikaanse massa's moesten organiseren om in opstand te komen tegen hun buitenlandse onderdrukkers in die mate dat ze de zee in werden gedreven. De slogan 'Afrikaan voor de Afrikanen' betekende voor mij zwarte overheersing voor Afrika.'
Rond die tijd bezochten vier Afrikaner-studenten hem van de volledig blanke Universiteit van Pretoria. Tot zijn grote verbazing verontschuldigden ze zich voor hun vroegere arrogantie jegens zwarte mensen, en legden uit dat ze geloofden dat deze houding resulteerde in discriminatie en geweld tussen rassen. Deze uitspraken intrigeerden Nkomo en hij accepteerde een uitnodiging voor een conferentie over morele herbewapening in Lusaka, Noord-Rhodesië (Zambia), om te ontdekken wat hondsdolle Afrikaner-nationalisten ertoe zou kunnen brengen hun houding zo drastisch te veranderen.
De conferentie was een keerpunt in het leven van Nkomo. Hij zei: 'Daar zag ik blanke mannen veranderen en zwarte mannen veranderen. Ook ik besloot te veranderen.'
Tegenstand kwam van zowel zwarte als blanke Zuid-Afrikanen die hem met diepe argwaan en wantrouwen bekeken. Zijn huis stond in brand. Toch nam hij nooit meer geweld aan en kreeg hij het vertrouwen van mensen van alle rassen.
In 1961 was hij een van de drie Afrikanen die waren uitgekozen om wijlen Dag Hammarsjőld, de toenmalige secretaris-generaal van de Verenigde Naties, te ontmoeten. Hij was de eerste Afrikaan die werd gekozen tot voorzitter van het South African Institute of Race Relations. Hij was de eerste Afrikaan in het land die met zijn zoon Abraham een vader-zoon medisch partnerschap vormde. Tot aan zijn dood was Nkomo de trustee van de Bantu Welfare Trust, die tot doel had het lot van stedelijke Afrikanen te verbeteren en de samenwerking tussen zwarte en blanke Zuid-Afrikanen te bevorderen.
De mensen van Atteridgeville, waar hij woonde, eerden hem door een William Nkomo-dag te vieren en een school naar hem te vernoemen. 'Hij had altijd zijn feiten op een rijtje en hij trok nooit iets uit', zei een vriend. Een dankbare patiënt van hem zei: 'Hij was de enige dokter die ik kende die nooit een rekening stuurde.'
Niet lang voor zijn dood werd hij zonder reden aangereden door een blanke verkeersagent, met blindheid aan één oog tot gevolg. Bij de rechtbank werd de zaak geseponeerd. Nkomo werd overweldigd door bitterheid. 'Ik dacht dat we ons misschien vaak genoeg tot God hadden gewend voor oplossingen', herinnert hij zich. 'Misschien moeten we dit ter harte nemen. Maar toen zei God heel duidelijk tegen mij: 'Houd een volk niet verantwoordelijk voor de daden van één individu.' Dat gaf me de kracht en de wil om mijn bitterheid te overwinnen en door te gaan.'
'Ik ben niet minder een revolutionair omdat ik naar God luister, maar ik heb afstand gedaan van het pad van geweld, van haat. Ik haat hartstochtelijk de dingen die mannen verdelen en ik vecht met een grotere passie voor dingen die ons zullen verenigen boven elke overtuiging, boven ras, boven kleur', zei Nkomo tijdens een internationale conferentie in het MRA-centrum in Zwitserland. 'Ik vecht voor een continent zonder haat, angst en hebzucht, bevolkt door vrije mannen en vrouwen', zei hij.
In Pretoria stierf Nkomo op 26 maart aan een hartstilstand. Tienduizend mensen woonden zijn begrafenis bij. Hij werd begraven naast zijn vrouw, Susan, op de Rebecca Street Cemetery in het westen van Pretoria. Ze kregen vijf kinderen.
Over het leven van dr. William F. Nkomo is een 26 minuten durende documentairefilm 'A Man for All People' gemaakt.
